علی طاهری  پسماند فاضلاب شهرهای ساحلی سال هاست که برای دریای خزر مشکل ساز شده است. نبود هماهنگی بین سازمان‌های مربوطه و کمبود اعتبار از جمله مشکلات اساسی برای این معضل است که از سوی مسئولان مازندران اعلام می‌شود. از طرفی، مشکلات عمده این دریا که کشورهای حوزه خزر نیز در آن دخیل هستند، موضوعی است که باید به تنهایی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اما در این مطلب تلاش شده تا اهمیت آلودگی دریای خزر و مشکلات زیستی آبزیان آن با مسئولان مازندران مطرح و درمورد برون رفت از آنها راهکار ارائه شود.
رفع مشکل ورود پسماندهای فاضلاب به خزر با ساخت تصفیه خانه
«ناصر مهردادی» مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران در گفت‌و‌گو با «ایران» راه حل اساسی برای رفع مشکل دریای خزر را کمبود اعتبار می‌داند و معتقد است: با ساخت تصفیه‌خانه، پسماندهای فاضلاب دیگر به دریای خزر وارد نخواهد شد. البته به شرطی که بودجه کافی برای این کار درنظر گرفته شود. بر اساس پیگیری‌هایی که با اداره آب و فاضلاب استان شده، قرار است رسیدگی به این مسأله در اولویت باشد تا شهرهای قائم شهر، آمل، تنکابن و رامسر زیر پوشش شبکه فاضلاب قرار گیرند. مدیر کل حفاظت محیط زیست مازندران درباره میزان ورود پسماندهای فاضلاب به دریای خزر، می‌افزاید: با توجه به میزان جمعیت استان به ازای هر نفر 200 لیتر آب مصرف می‌شود که 80 درصد آن به فاضلاب تبدیل می‌شود. بعضی از این فاضلاب‌ها وارد تصفیه‌خانه می گردد و متأسفانه مقداری هم بدون تصفیه شدن به دریای خزر می‌ریزد. این در حالی است که «سید مصطفی موسوی» مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی مازندران در این باره می‌گوید: در شهرک‌های صنعتی 12 تصفیه‌خانه داریم. 3 تصفیه‌خانه در دست ساخت است و 2 تصفیه‌خانه دیگر هم در حال طراحی است. البته ساخت تصفیه‌خانه شرایطی دارد، یعنی حتماً باید 70 درصد شهرک‌ها به واحدهای صنعتی واگذار و 50 درصد واحدها هم بهره‌برداری شده باشد. همچنین باید 100 متر مکعب هم فاضلاب ورودی در طی روز داشته باشیم تا الزام برای ساخت تصفیه‌خانه به وجود بیاید، چرا که هزینه ساخت هر تصفیه‌خانه 5 میلیارد تومان است. اگر واحدی نیاز به آن داشته باشد طبق قانون باید ابتدا پیش تصفیه‌خانه و سپس تصفیه‌خانه راه‌اندازی شود. آلودگی دریای خزر توسط پسماندهای صنعتی از نظر وی منطقی است، چرا که شهرک‌های صنعتی نهایتاً 3 تا 4 درصد آب دریای خزر را آلوده می‌کنند.
موسوی در این خصوص تأکید می‌کند: بخش صنعت در کل 3 درصد از آب کشور را مصرف می‌کند و این منطقی است که 3 درصد از آلودگی دریای خزر به پسماندهای صنعتی اختصاص داشته باشد. درحقیقت این سموم دفع آفات نباتی است که 92 درصد آب دریا را آلوده کرده و مسئولان مربوطه باید منشأ این آلودگی را مشخص کنند. از طرفی، 3 تا 4 درصد آلودگی هم به پسماندهای فاضلاب شهری مربوط می‌شود.
کنترل آلودگی دریای خزر
ماجرای آلودگی آب دریای خزر قطعاً به مدیران محیط زیست یا شهرک‌های صنعتی ختم نمی‌شود. مسلماً پسماندهای بیمارستانی و حتی فاضلاب شهری هم آسیب جدی به خزر وارد می‌کند و نسل آبزیان بسیاری را به انقراض می‌کشاند. از آفات نباتی هم که بگذریم قطعاً آلودگی که توسط کشورهای ساحلی دریای خزر به این دریا وارد می‌شود هم خود مزید بر علت است. به گفته «پرویز یزدان پناه» معاون مهندسی و توسعه شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران کنترل این معضل با سازمان حفاظت محیط زیست است، اما مسأله فقط به کنترل این سازمان ختم نمی‌شود، چرا که همه سازمان‌ها و نهادهای مربوطه باید چاره‌ای برای رفع آن بیندیشند.
یزدان پناه در این باره تصریح می‌کند: مسأله آلودگی پسماندهای صنعتی دریای خزر بیشترمربوط به شهرک‌های صنعتی است، اما بیمارستان‌ها هم موظفند طبق قانون، فاضلاب بیمارستانی خود را تصفیه کنند. بیشتر بیمارستان‌های مازندران به دستگاه تصفیه بیمارستانی مجهزند، اما بعضی‌ها هنوز تصفیه‌خانه ندارند.
 وی مشکل اصلی را کمبود اعتبارات استانی می‌داند و ادامه می‌دهد: شبکه فاضلاب شهری در مازندران زیر 20 درصد است، چرا که شهرهای ساحلی به خاطر کمبود بودجه نتوانستند زیر پوشش این شبکه قرار بگیرند. معاون مهندسی و توسعه شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران از وام 600 میلیارد تومانی بانک توسعه اسلامی خبر می‌دهد که قرار است با این وام 5 شهرآمل، قائمشهر، محمودآباد، رامسر و تنکابن زیر پوشش شبکه فاضلاب شهری قرار بگیرند.
یزدان پناه درباره سرانجام ورود پسماندهای فاضلاب به دریای خزر، تأکید می‌کند: وضعیت اعتبارات عمرانی در سال 94 مناسب نبود، اما در سال 95 این اعتبار بهتر شده است. امیدواریم با سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی و تأمین اعتبار مناسب بتوان به وضعیت مطلوبی دست پیدا کرد.
بی شک قصه آلودگی دریای خزر قلب خیلی‌ها را به درد آورده است، آنانی که روزگار آبی نیلگون آب‌هایش را دیده‌اند و به روزگاری چشم دوخته‌اند که باز هم رنگ خزر را آبی ببینند.