گردشگری پایدار سواحل دریای خزر با محوریت بررسی قابلیت ها و مشکلات مربوط به صنعت گردشگری و تاثیر این صنعت بر ایجاد توسعه پایدار و رونق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان های شمالی حاشیه دریای خزر ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

 نوار پهناور ساحلی شمال با داشته ها و مزیت های نسبی فراوانی چون ساحل نیلگون، جنگل ها و مزارع سرسبز، معادن غنی زیرزمینی از قبیل نفت، استعداد بالقوه جهانگردی و از همه مهمتر با داشتن پیشینه غنی فرهنگی و نیروی انسانی متخصص، مستعد چهره متمایز و منحصرب فردی در مقایسه با مناطق دیگر کشور دارد.

یک کارشناس صنعت توریسم در این باره به مهر می گوید: سواحل دریای خزر با توجه به ماهیت ذاتی، رویکردها، استراتژی ها و ساختارهای ویژه خود را می طلبد.

محمد رجبی اظهارداشت: در این ساختارها که از سه سطح مهم تصمیم سازی، تصمیم گیری و مدیریت اجرایی تشکیل می شوند، کارآمدی و کارایی هر کدام در تعامل منطقی با هم منجر به پیامدهای مطلوبی خواهد شد.

این کارشناس صنعت توریسم  ادامه داد: این منطقه پهناور (سواحل دریای خزر) به عنوان یکی از غنی ترین مناطق به لحاظ داشتن نیروی انسانی متخصص، جاذبه های گردشگری، جنگل های سرسبز، زمین های کشاورزی مستعد و منابع عظیم دریایی و زیرزمینی در عرصه ملی شناخته شده است.

آنچه مسلم هست دریای خزر در طول تاریخ در حیات طبیعی مناطق همجوار خود نقش بسزایی داشته  که بیشتر اهمیت اقتصادی است. نخستین و مهمترین کارکرد تاریخی این دریا، منابع آبزی مانند ماهیان، مرغان، پرندگان مهاجر و غذاهای دریایی بوده که مردمان ساحل نشین همواره از این سفره الهی ارتزاق می کنند.

دومین کارکرد تاریخی این دریا وسیله ارتباط ،حمل و نقل و تجارت منطقه بوده و راه های دریایی بین بنادر و مناطق آن از قبیل باکو، لنکران، ماقاچ قلعه، آستاراخان، انزلی و ... برقرار بوده است.

دریای خزر علاوه بر یک نقش اساسی دیگر هم داشته و آن ایجاد آب و هوای مرطوب و مناطق سرسبز و حاصلخیز در سواحل خویش است که از برکات وجود این دریاست.

نماینده مردم انزلی در مجلس شورای اسلامی در این زمینه گفت: خزر از اهمیت تاریخی، جغرافیایی، آب و هوایی، زیست محیطی و بویژه اقتصادی برای کشورهای همسایه خویش برخوردار است و هیچ کدام از کشورهای همسایه نمی توانند نسبت به وضعیت و سرنوشت این دریا بی توجه باشند.

فرصت های سرمایه گذاری سواحل خزر بی نظیر است

حسن خسته بند فرصت های سرمایه گذاری سواحل خزر را بی نظیر دانست و افزود: دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان میان پنج کشور ایران، روسیه، قزاقستان، ارمنستان و آذربایجان واقع شده بنابراین از این جهت دارای ارزش ژئوپولتیک قابل توجهی است.

وی اظهارداشت: تنوع آب و هوایی سواحل این دریا طبیعتی متنوع آفریده که شگفتی و تحسین بینندگان را برمی انگیزاند.

عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت: متراکم ترین پوشش گیاهی و جنگلی و سرسبزترین دشت ها و کوه های کشور ایران که سواحل جنوبی این دریا را به طور کامل در اختیار دارد، در کنار خزر واقع شده است.

وی افزود: همین عامل می تواند گردشگران بسیاری را در طول ایام مختلف سال از نقاط مختلف این کشور  که بخش عمده ای از خاک آن را بیابان ها و کوه های برهنه از پوشش گیاهی تشکیل داده است و کشورهای دیگر جهان به سوی این سواحل رهسپار کرده و روزهای خاطره انگیزی را در منطقه سپری کنند.

خسته بند اظهارداشت: این پتانسیل اگر چه نقطه قوتی برای سواحل این دریا اما پیامدهای ناگواری همچون آلودگی سواحل و محیط زیست نیز برای این منطقه به ارمغان می آورد.

وی در ادامه بر ضرورت سرمایه گذاری با هدف گردشگری پایدار در سواحل خزر تاکید کرد و اذعان داشت: ظرفیت های خزر در دنیا مثل و مانند ندارد.

 ناگفته نماند در حال حاضر دریای خزر حال و روز خوشی ندارد در حالیکه این دریا بزرگترین دریاچه جهان و دارای محیط زیست متفاوتی است.

ورود تركيبات مختلف ناشي از سموم كشاورزي و كودهاي شيميايي و فاضلاب هاي شهري و خانگي باعث افزايش روز افزون آلودگي آب درياي خزر و كاهش برخي از آبزيان اين دريا شده است.

گستردگي سواحل درياي خزر و تعدد و تنوع منابع توليد آلاينده و سرازير شدن آنها به درياي خزر، آلودگي هاي نفتي و فلزات سنگين و تركيبات مختلف ناشي از سموم كشاورزي عمده ترين دليل اين آلودگي ها عنوان شده اند.

همچنین نزديكي اراضي كشاورزي و تصفيه نشدن پساب هاي شهري و روستايي در سواحل ايران باعث آلودگي هاي ميكروبي و بيوشيميايي ناشي از فاضلاب هاي شهري و خانگي می شود.

گردو غبار غم بر چهره آبی دریای خزر نشسته است

افزايش تدريجي آلودگي درياي خزر بر كاهش تنوع زيستي و جمعيت گونه هاي مختلف آبزي تاثيرات بسيار زيادي خواهد گذاشت و چه بسا آنها را در معرض تهديد و انقراض قرار دهد.

یک عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان در این خصوص گفت: متاسفانه پنج کشور خزری تاکنون کارنامه درخشانی راجع به مسائل مدیریت محیط زیست این دریا از خود نشان نداده اند.

کریم ثابت رفتار افزود: تصاویری که از دریای خزر وجود دارد به غیره از تصاویر کارت های پستال زیبا چیزی جزء آلودگی و مسائل آن نیست.

وی همچنین با اشاره به اینکه دریای خزر 25 درصد ذخایر نفت و گاز جهان را دارد، اظهارداشت: یکی از دلائل عدم اجرای کنوانسیون های بین المللی این ویژگی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان در ادامه با بیان اینکه سردسته آلوده کنندگان دریای خزر کشور روسیه است، گفت: این کشور هیچگونه پایبندی حداقل در رابطه با مسائل عینی زیست محیطی از خود بروز نمی دهد.

وی افزود: کشور جمهوری آذربایجان تشنه توسعه است و دریای خزر را فقط محلی برای چاه های نفت خود می بیند و کاری به مسائل دیگر ندارد.

ثابت رفتار تاکید کرد: آن چیزی که اطراف این دریاچه را در برگرفته کشورهای مسئولیت پذیر، توسعه یافته متعهد به قوانین بین المللی و حفاظت محیط زیست نیستند.

بدین ترتیب ورود بی رویه پساب های آلاینده به دریای خزر، به معضل اساسی شمال کشور بدل شده است و کارشناسان بر لزوم اتخاذ راهکار اساسی از سوی مسئولان و همکاری مردم برای نجات سواحل این منطقه از بحران زیست محیطی تاکید دارند.

برخی پسماندها و زباله هایی که در حاشیه رودخانه ها تلمبار و به وسیله جریان تبخیر آب به دریا منتقل می شود باعث ایجاد نگرانی در بستر دریا خواهد شد.

بیشترین ضایعات و آلودگی دریای خزر نفتی بوده و علاوه بر این اکنون فاضلاب هایی که وارد آب های سطحی و دریا می شوند بسیار روند رو به رشد و خطرناکی دارند.

لزوم جلوگیری از ریزش پساب خانگی به دریای خزر

یک کارشناس مسائل زیست محیطی بر لزوم جلوگیری از ریزش پساب خانگی به دریای خزر تاکید کرد و گفت: متاسفانه روند ریزش پساب های خانگی به دریای خزرافزایشی بوده که باید در این زمینه چاره اندیشی کرد.

محمد مقدم با اشاره به اینکه امروزه انواع آلودگي‌هاي محيط‌ هاي آبي اعم ازاقيانوس ‌ها، درياها، درياچه‌ ها و رودها به دليل اهميت آنها بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته‌ اند، افزود: درياي خزر به عنوان بزرگترين درياچه جهان نيز دچار انواع آلودگي‌ هاست.

وی اظهارداشت: اگرچه بعضي از انواع آلودگي از مناطق ساحلي و مستقر در خشكي نشات مي ‌گيرند اما عامل عمده آلودگي در درياي خزر آلودگي نفتي است به دليل اینكه درياي خزر حاوي ذخاير غني انرژي (نفت و گاز) است و اقتصاد كشورهاي جدا شده از شوروي سابق بر روي همين ذخاير بنا نهاده شده است.

این کارشناس مسائل زیست محیطی با بیان اینکه آلودگي نفتي درياي خزر روز به روز بيشتر خواهد شد، گفت: با توجه به اهميت درياي خزر از نظر شيلاتي، اقليمي و اقتصادي ضروري است كه به موضوع آلودگي نفتي درياي خزر توجه ويژه ای شود.

وی در ادامه بر ضرورت راه های پیشگیری و مقابله با آلاینده های دریایی تاکید کرد و یادآورشد: اجرای طرح طبیعت گردی ساحلی و دریای، تعیین مناطق مستعد حفاظت، تدوین برنامه مدیریت یکپارچه زیست بومی و تدوین برنامه عملیاتی حفاظت و بهره برداری پایدار از تنوع زیستی دریایی کشور باید مورد توجه قرار گیرد.

به هر حال درياي خزر يكي از آب هاي مهمي است كه توسط تركمنستان، قزاقستان، روسيه، آذربايجان و جمهوري اسلامي ايران احاطه شده است.

آب این دریاچه نيمه شور بوده و در  44 درصد از ظرفيت درياچه هاي دنيا را در بر مي گيرد، بين دو قاره آسيا و اروپا قرار گرفته و از نظر اقتصادي نقش محوري براي كشورهاي منطقه سواحل اين دريا بازي مي كند كه هم از نظر منابع بيولوژيكي و هم از نظر انرژي حائز اهميت است.

80 درصد آلودگي درياي خزر متعلق به جريان آب از رودخانه ولگا است

ميزان درآمد نفت درياي خزر در حدود 350 هزار بشكه در روز است و اين دريا افزون برهزار چاه نفت و 100 سكوي نفتي دارد، 80 درصد آلودگي درياي خزر متعلق به جريان آب از رودخانه ولگا و ساير رودخانه هاي غرب از جمهوري آذربايجان به درياي خزر است.

آلودگي درسواحل باكو و قزاقستان آن قدر زياد است كه تقريبا هيچ گونه ای از آبزيان در اين مناطق كه از نظر منابع غذايي و فعاليت هاي ماهيگيري بتوان روي آن حساب كرد، وجود ندارد كه متاسفانه دلیل اين امر كوچ آبزيان، آلودگي گسترده اين مناطق بوده است.

دریای خزر بزرگترین دریاچه بسته جهان است که به مانند یک آبگیرلب شور بسته پذیرای انواع متعدد موجودات آبزی و گونه های متنوع و متفاوت ماهیان است.

به هر ترتیب توسعه شهر و شهرنشيني در كشورهاي ساحلي درياي خزر كه به رشد جمعيت و افزايش حجم پساب ها انجاميده تهديدهاي بالقوه اي را براي افزايش آلودگي درياي خزر ايجاد كرده که باید در این زمینه برنامه ریزی های اساسی انجام شود.

بدون شک رشد گردشگری در سواحل دریای خزر باعث رشد اقتصادی، صنعت گردشگری، هتلداری، راه ها، جاده ها و غیره از طریق جلب سرمایه گذار و رونق بخش خصوصی می شود اما در عین حال نباید از عوارض و آلودگی های زیست محیطی و آسیب های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن غافل شد و از طرفی به دلیل نزدیکی کوه و دریا در مناطق شمالی نمی توان ساحل را بدون جنگل، مزرعه و زمین کشاورزی در نظر گرفت.

منبع: مهر